Prawo spodkowe, podstawy dziedziczenia

Prawo spadkowe to dział prawa, którym specjalizuje się nasza kancelaria. Zajmujemy się kompleksową obsługą spraw spadkowych w postępowaniu sądowym i pozasądowym, również w sprawach, w których w skład spadku wchodzą nieruchomości.

Z koniecznością uregulowania spraw spadkowych ma do czynienia prawie każdy. Najczęściej są to postępowania o stwierdzenie nabycia spadku i o dział spadku.

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku

Na czym polega postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku?

W postępowaniu przed Sądem stanowi ono, obok notarialnego poświadczenia dziedziczenia, jeden z unormowanych w kodeksie cywilnym sposobów udokumentowania statusu spadkobiercy. Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Zatem z takim żądaniem może wystąpić każda osoba, która ma interes – prawny, moralny, społeczny, majątkowy lub niemajątkowy – w stwierdzeniu nabycia spadku po danym spadkodawcy. Obok samego spadkobiercy z wnioskiem mogą wystąpić w szczególności jego spadkobiercy lub spadkobiercy spadkobierców, uprawnieni do zachowku, zapisobiercy zapisu zwykłego i windykacyjnego, nabywca spadku, wykonawca testamentu oraz wierzyciele spadkowi, wierzyciele spadkobiercy lub zapisobiercy windykacyjnego

Na jakiej podstawie można dziedziczyć?

Prawo polskie przewiduje dwa źródła powołania do spadku: ustawę i testament (art. 926 § 1 k.c.). Przy czym pierwszeństwo powołania do dziedziczenia wynika z testamentu. Stanowi to wyraz jednej z podstawowych zasad prawa spadkowego, tj. zasady prymatu woli spadkodawcy w dysponowaniu majątkiem na wypadek śmierci. Dziedziczenie ustawowe zaś następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy w testamencie albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może dziedziczyć. Zatem powołanie do spadku z ustawy następuje, w sytuacjach, w których:

• spadkodawca nie pozostawił testamentu,
• spadkodawca wprawdzie sporządził testament, lecz go skutecznie odwołał,
• testament został sporządzony, lecz z jakiejkolwiek przyczyny okazał się nieważny,
• testament nie powołuje spadkobiercy, lecz zawiera wyłącznie dyspozycje w kwestii zapisów, poleceń, wydziedziczenia (tzw. kodycyl) albo jest tzw. testamentem negatywnym,
• żadna z osób fizycznych powołanych przez spadkodawcę do spadku w testamencie nie dożyła otwarcia spadku,
• żadna z osób prawnych objętych testamentem nie istnieje w chwili otwarcia spadku,
• żadna z powołanych przez spadkodawcę osób nie chce dziedziczyć (odrzucenie spadku) lub nie może być spadkobiercą (uznanie za niegodnego dziedziczenia)

                  Zgodnie z polskim prawem, testament stanowi jedyną czynność prawną, mocą której można rozporządzić swym majątkiem na wypadek śmierci. Istnieją co do zasady dwie formy testamentów: zwykła oraz szczególna.

Podstawową formą testamentu zwykłego jest testament własnoręczny (zwany holograficznym). Jest to testament, który spadkodawca napisał w całości pismem ręcznym, podpisał i opatrzył datą. Aby zatem testament holograficzny był ważny musi zostać w całości sporządzony pismem własnoręcznym oraz opatrzony podpisem. Powinien również zawierać datę, jednakże jej brak nie wpłynie na ważność rozrządzenia, o ile nie pojawią się wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

W praktyce nie zawsze powyższe wymogi są w pełni spełnione i pozostawiają wątpliwość co do ważności testamentu. Wiele z tych kwestii była przedmiotem orzeczeń sądowych, co pozwoliło utrwalić pewną praktykę w sytuacjach wątpliwych.

Przykładowo, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów powszechnych:

• testament własnoręczny (holograficzny), aby zachował swoją ważność, nie musi być nazwany w swej treści przez spadkodawcę testamentem, jeżeli jego forma odpowiada wymaganiom przepisów prawa.
• podpis spadkodawcy w testamencie własnoręcznym powinien być pod rygorem nieważności złożony pod pismem zawierającym rozrządzenie na wypadek śmierci. W razie zamieszczenia podpisu w innym miejscu testament jest ważny tylko wówczas, gdy związek podpisu z treścią rozrządzenia jest oczywisty. Dopuszczono złożenie podpisu na zakończenie listu, którego treść zawiera testament, a więc nie bezpośrednio pod tekstem tego rozrządzenia, obok zakończenia pisma, przeniesienie podpisu na drugą stronę karty lub podpis w znacznej odległości od pisma bez przekreślenia wolnego miejsca. W takich wypadkach do sądu należy ocena przedkładanego dokumentu i wyprowadzenie wniosku, czy związek między podpisem a pismem zawierającym treść testamentu jest wystarczający.

Natomiast brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. Przepisy kodeksu cywilnego wymieniają okoliczności, które pozwalają zachować ważność i skuteczność testamentu własnoręcznego, mimo że spadkodawca nie umieścił na nim daty:

• brak daty nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu na moment sporządzania aktu ostatniej woli
• brak daty nie wywołuje wątpliwości co do treści testamentu
• brak daty nie wywołuje wątpliwości co do wzajemnego stosunku kilku testamentów .

Nasza kancelaria prowadzi sprawy spadkowe na terenie całej Polski, zapraszamy do kontaktu.